دوران زندگی نوجوانان و جوانان ، دورانى پر از بحران و آشوب است از این رو بیش از همه، محتاج به هدایت‌اند. اگر از راهنمایى محروم شوند، بر اثر طغیان غرایز به سوى بدبختى و گناه سقوط مى کنند. براى اصلاح حال جوانان و نوجوانان، راهى جز آموزش دادن دستورها و قوانین نجاتبخش دین مقدس اسلام نیست.
درباره وظیفه خطیر این قشر از جامعه و اهمیت آموختن تعالیم دینى براى جوانان امام رضا(ع) مى فرماید: «لَوْ وَجَدْتُ شَابّاً مِنْ شُبَّانِ الشِّیعَةِ لَا یَتَفَقَّهُ لَضَرَبْتُهُ عِشْرُونَ سَوْطا؛[11] اگر جوانى از جوانان شیعه را بیابم که در مقام فراگیرى دانش دین نباشد (براى تنبیه او) بیست تازیانه بر او خواهم زد.»(1)
امام رضا علیه السلام به عنوان پیشوای دین توجه خاصی به امور مربوط به دختران داشته اند. روزی حضرت به همراه تنی چند از بنی هاشم در مجلسی که دعوت شده بودند حضور یافتند، یکی از اصحاب به همراه خودش دختر کوچکش را به مجلس آورد پس اهل مجلس همگی آن دختر کوچک را به سمت خود خواندند و نوازشش می کردند تا اینکه آن دختر نزد امام (ع) آمد؛ امام (ع) پرسید سن این دختر چقدر است؟ گفتند پنج سال، امام (ع) از نوازش نمودن آن دختر اجتناب کردند.(2)
امام رضا علیه السلام همچنین در باب لزوم حفظ حجاب و رعایت حدود الهی در این زمینه می فرماید: یُؤخَذُ الغُلامُ بالصّلاة وَ هو بنُ سبع سنینَ و َلا تُغَطّی المراَةُ شَعرَها منهُ حتّی یَحتَلمَ. (3)، آنگاه که پسر بچه به هفت سال رسید باید به نماز خواندن وادار شود ، اما تا وقتی که بالغ نشده است،بر زن واجب نیست که موی خود را از او بپوشاند.
اسلام که دین اعتدال و حق مداری است برای برخورداری از جامعه ای سالم ، حجاب را برای زن و مرد لازم برشمرده و بر زنان و دختران پوشش و بر مردان و پسران پرهیز از نگاه به نا محرم را واجب دانسته است.
در همین زمینه محمّد بن سنان میگوید: حضرت امام رضا علیه السلام در جواب سؤالات من، نامهای برایم ارسال داشتند که در فرازی از آن فرموده بودند: «حُرِّمَ النَّظَرُ إِلَی شُعُورِ النِّسَاءِ الْمَحْجُوبَاتِ بِالْأزْوَاجِ وَ غَیْرِهِنَّ مِنَ النِّسَاءِ لِمَا فِیهِ مِنْ تَهْیِیجِ الرِّجَالِ وَ مَا یَدْعُوا التَّهْیِیجُ اِلَی الْفَسَادِ وَ الدُّخُولِ فِیمَا لَا یَحِلُّ وَ لَا یَحْمِلُ [یَجْمُلُ] وَ کَذَلِکَ مَا أشْبَهَ الشُّعُورَ إِلَّا الَّذِی قَالَ اللهُ تَعَالَی وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یَرْجُونَ نِکَاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ أنْ یَضَعْنَ ثِیَابَهُنَّ غَیْرَ الْجِلْبَابِ وَ لَا بَأسَ بِالنَّظَرِ إِلَی شُعُورِ مِثْلِهِنَّ.» (4)
«نگاه کردن به موهای زنان شوهردار وغیرشوهردار، حرام است؛ زیرا این نگاه، مرد را تهییج و تحریک می‌کند. و تهییج، شخص را به فساد و داخل شدن در حرام و اعمال ناپسندیده می‌کشاند و همچنین است حکم نگاه به غیر مو، [که نگاه مرد به آنها حلال نیست،] مگر در موردی که حق‌تعالی [در قرآن، آن را استثنا کرده و] فرموده است: (وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِی لَا یَرْجُونَ نِکَاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ)؛ «بر زنان سالخورده که از ولادت و عادت بازنشسته، امید ازدواج ندارند باکی نیست که لباسهایشان را غیر از چادر بر زمین بگذارند و اشکالی ندارد که به موهای مثل این زنان نگاه شود».
دختران و پسران باید بدانند که از نظر امام رضا علیه السلام دلیل ضروری دانستن حجاب، در امان ماندن از زمینه‌های فساد است و مایه استحکام پایه های خانواده می شود.
روزی حسن بن جهم به محضر امام رضا(ع) مشرف شد. وی متوجه شد که حضرت، ظاهری آراسته دارد و خضاب (آنچه که موی سر و صورت یا پوست بدن را با آن رنگ کنند مثل حنا یا وسمه و یا سایر لوازم آرایشی که انسان ظاهرش را زیبا و گلگون کند.) هم کرده است. با تعجب پرسید: «خضاب کرده‌اید؟» امام فرمود:«نَعَمْ بِالْحِنَّاءِ وَ الْکَتَمِ أَمَا عَلِمْتَ أَنَّ فِی ذَلِکَ لَأَجْراً إِنَّهَا تُحِبُّ أَنْ تَرَى مِنْکَ مِثْلَ الَّذِی تُحِبُّ أَنْ تَرَى مِنْهَا یَعْنِی الْمَرْأَةَ فِی التَّهْیِئَةِ وَ لَقَدْ خَرَجْنَ نِسَاءٌ مِنَ الْعَفَافِ إِلَى الْفُجُورِ مَا أَخْرَجَهُنَّ إِلَّا قِلَّةُ تَهْیِئَةِ أَزْوَاجِهِنَّ؛ بله، با حنا و برگ نیل خضاب کرده‌ام؛ مگر نمی‌دانی که این کار، سودی فراوان دارد؛ از جمله آنکه همسر تو دوست دارد در تو همان زیبایی و آراستگی را ببیند که تو دوست داری در او ببینی، و زنانی [در اقوام گذشته] از دایره عفت، بیرون رفتند و فاسد شدند. و چنین نشدند، مگر به دلیل کم‌توجهی شوهرانشان به آرایش خود.»
پانوشتها:
1. بحار الانوار، ج75، ص346
2. وسائل الشیعه جلد 20 صفح? 229
3. وسائل الشیعه، ج 3 ص29
4. علل الشرایع، شیخ صدوق، نشر داوری، قم، ج 2، ص 565، باب علة تحریم النظر إلی شعور النساء.
